Thawn zoh
- Pawl Thawngthang Zirtute - Kan Thawngpa Pakhat
- Kap 1: Australia leh A Mi
- Kap 2: Australia Demokratik Ngaihtuah, Duhnak leh Thiamnak
- Kap 3: Australia-ah Pawl leh Khua Dang
- Kap 4: Australia Ngaihtuah (Thil Hmuhnawk Kap)
- Australia Tawng Thawng
- Thil Hmuhnawk Hnihnak
- Thiltute Siam Ding Thutak
Hna Thuhnung Thawn
Australia Quanpui cu mirang bia thu zirna 'Australian Citizenship: Our Common Bond' thu zirna bu hrang hrang ah pe. Thilthar zohna ding thu zirna bu thar cu download la zir.
Thuhnung Thawn Pakhat - Inglip
Australian Citizenship Thilthar zohna ding thu zirna bu thar. Hei cu thilthar zohna ding thu zirna bu hming nih.
Mizo Thuhlan Download (14MB PDF)Hna Thawn Hman Ding
Thuhnung Thawn Pakhat
Mirang bia thu zirna bu cu hman la zir, thilthar cu mirang bia ah a si
Inglip ah Zirhna
Thilthar zohna ding ah mirang bia ah thu daan zir lai
Hngilh Thawn
Nangpi bia thu zirna bu cu download la zir
Hna Hmuahhmuah Thawn
Part 4 (Australia Thupi) ah zirtir thar, mi 5 thu cu duh awk zawk
Hngilh Dang ah Thuhnung Thawn Hmanglam
Nang Hna Theih Ding Thawn Zirhna?
Thupi thu zirna bu cu nangpi nih, thu zirna thilthar cu download la zir.
Part 1: Australia leh mi hna
Aboriginal leh Torres Strait Islander Mi
Aboriginal leh Torres Strait Islander minung cu Australia ram hmun nih, kum 50,000 leh 65,000 cang awk ram nih. Heih cu ram nih hnehnak nih.
Hna Thuhnung:
- Mainland Australia leh Tasmania-ah Mipuite Lungkhua Chhuak
- Torres Strait Islander mipuite Queensland leh Papua New Guinea kip-ah Tlangau Chhuak
- Mipuite Thluak leh Tawng Thluak Tam Tak Nei
- Rampi Lam Thlarau Thawngpa Nei
- Australia Pawl an Thlarau Thawngpa Pakhat Timi Hmu
European Hmuahhmuah
European minung cu 26 January 1788 ah Britain nih Australia ram ah an kal. Captain Arthur Phillip cu Sydney Cove ah ram tuah.
Thuhnung Thawn Hna:
- 1788: Thiltute Pakhat Convicts leh Marines-in An Chhuak
- 1851: Khawvar Thiltute, Mipuite Tam Tak An Chhuak
- 1901: Pawl Pakhat - Pawl Ṭhenkhat Australia Pawl Pakhat An Siam
- 1967: Referendum Aboriginal Mipuite Census-ah An Chhuak
Australia Ram leh Hmuahhmuah
Australia cu state 6 leh mainland territory 2 nei
| State/Territory | Capital City | Key Facts |
|---|---|---|
| New South Wales (NSW) | Sydney | First colony, largest population |
| Victoria (VIC) | Melbourne | Smallest mainland state, second largest population |
| Queensland (QLD) | Brisbane | Second largest state, Great Barrier Reef |
| Western Australia (WA) | Perth | Largest state, mining industry |
| South Australia (SA) | Adelaide | Wine regions, Festival State |
| Tasmania (TAS) | Hobart | Island state, natural wilderness |
| Australian Capital Territory (ACT) | Canberra | National capital, seat of government |
| Northern Territory (NT) | Darwin | Uluru, large Indigenous population |
Part 2: Australia-in democracy, thu hlan leh thu hlan
Pawlbawmna Hmuahhmuah
Australia cu Westminster system nih demokrasia tuah. Hei cu siatnak cu:
- Mipuite Pawl an Thiltute Siam Ding
- Pawl Tam Tak an Pawl Siam Ding
- Prime Minister Pawl Thawngthang
- Pawlpan-ah Thiltute Zumh Siam
Hna Thawn Hmuahhmuah
Australia ram ah mi hnak cu luat zir duh:
- Pawl Thawngthang leh Police
- Mipuite Thawngthang
- Thlarau Thawngthang
- Mipuite leh Rampi Mipuite Zawng
Australia ram ah mi pakhat cu luat nih a sang lo.
Hmuahhmuah ah Nun
Australia minung cu lawmman ah nun duh. Hei cu siatnak cu:
- Thiltute Siam Ding Thlarau Thawngpa Hmu Ding
- Demokratik Thiltute Siam Ding
- Dang Mipuite Ngaihtuah Hnu Hmu Ding
Mi Hmuahhmuah Thawn
Australia ram ah mi hnak cu hlan duh, a si lo cu:
- Thlarau Thawngpa
- Tawng
- Mipa/Minu
- Thlarau Thawngpa Dang
- Kum
- Thlarau Thawngpa Hmu Ding
- Thlarau Thawngthang
Australia ah Hmuahhmuah
Hna leh Thuhnung Hmuahhmuah
Minung cu an daan cu siar theih, luat hmuahhawk loh nih.
Hmuahhmuah Thawn
Minung cu an daan ah an kal theih, a si nih.
Thil Hmuahhmuah Thawn
Australia cu quanpui bia cu a nei lo. Minung cu an daan ah an kal theih. Quanpui bia cu Australia ram ah a nei lo.
Part 3: Australia-in ram-hnuai leh luat
Australia Pawlbawmna Thawn
Constitution cu Australia ram nih thu hming nih. Hei cu:
- Pawl, Pawl Thawngthang leh Khua Dang Siam Ding
- Pawl Thawngthang leh State Pawl Thawngthang Pakhat Siam Ding
- Referendum-in Chhuak Ding
- Thlarau Thawngpa Pakhat Hmu Ding, Thlarau Thawngthang Pakhat Timi Hmu
Pawlbawmna Thum Thawn
1. Federal (Commonwealth) Pawlbawmna
Thil tuah ding:
- Rampi Hriattuan
- Mipuite Chhuak leh Mipuite Thawngthang
- Rampi Dang Pawl leh Thawngthang
- Thiltute leh Thawngthang
- Pawl Thawngthang
- Rampi Hriattuan
2. Ram leh Hmuahhmuah Pawlbawmna
Thil tuah ding:
- Zirnak leh Zirtute
- Thiltute leh Thlarau Thawngpa
- Police
- Rampi leh Railway
- Rampi Thawngthang
3. Local Pawlbawmna (Councils)
Thil tuah ding:
- Rampi leh Footpath
- Rampi leh Thiltute Siam Ding
- Rubbish Chhuak Ding
- Thiltute Siam Ding Pawlpan
- Rampi Zirtute
Pawlbawmna Thawn
| Branch | Role | Key People/Bodies |
|---|---|---|
|
Legislative
(Parliament) |
Makes laws |
House of Representatives
Senate |
|
Executive
(Government) |
Implements laws |
Prime Minister
Ministers Government departments |
|
Judicial
(Courts) |
Interprets laws |
High Court
Federal Courts State Courts |
Part 4: Australia hna hnih (Thawn zoh)
⚠️ CRITICAL: Australia thupi thu 5 cu duh awk zawk thilthar zohna ding!
Australia Hna Thawn
1. Mi Hmuahhmuah leh Hna Thawn
- Thu hlan (kha'n luat a sang)
- Thu hlan pawl leh thu hlan ram-hnuaia pawl
- Pawl thawn thu hlan
- Parliamang democracy-in zohkhawm
2. Thil Hmuahhmuah Thawn
- Australia-in ram-hnuaia pawl khing lo
- Mi hna pawl kha pawl kik/pawl kik lo hna
- Pawl kik Australia luat ah hran lo
- Pawl luat Australia-in khing lo
3. Hna Thawn Hmuahhmuah
- Australia mi hna hna luat a sang
- Mi pakhat luat hnuaia lo
- Pawl leh ram-hnuai luat a sang lo
- Hmai-in luat/tuahnak siar lo
4. Parlimenthal Demokrasia
- Luat parliamang-in tuah
- Luat democracy-in hman tawh
- Thlen-in mi hna hnuaia
- Democracy-in lawmman thawn zoh
5. Minung Hnak Pawlpi
- Pa leh nu hna hman-in hman
- Thawn hman-in hman
- Hman/ram/pawl hman-in hman lo
- Mi hna hna hman
Mirang Bia Thupi Bia
Australia cu minung hnak pawlpi cu lawmman, Mirang bia cu thupi bia nih Australia minung cu a hnak. Mirang bia zir cu:
- Thawn zoh
- Thawn zoh
- Ram-hnuai ah zoh
- Australia ram-hnuai ah zoh
Australia ram-hnuai
Australia Tawng Tuartu
Australia tawng tuartu cu:
- Union Jack: Britain-in ram-hnuai zoh
- Commonwealth Star: Thla hnih leh ram-hnuai zoh
- Southern Cross: Southern Hemisphere-in zoh
Australia Quanpui Hla
"Advance Australia Fair"
Thil hmu ding thu:
- "Australia mi hna, lawmman zoh, Kan pakhat leh thu hlan"
- "Kan thla leh thawn zoh"
- "Kan ram-hnuai ah thawn zoh"
- "Ram-hnuai ah, mi hna zoh, Australia-in zoh"
Commonwealth Coat of Arms
Siatnak:
- Kangaroo leh Emu: Ram-hnuai ah zoh lo (zoh-in)
- Shield: Thla hnih leh ram-hnuai zoh
- Gold Commonwealth Star: Shield hnuaia
- Golden Wattle: Australia-in ram-hnuai
Australia Quanpui Vantawk
Green leh Gold - Australia quanpui hnawh nih
Quanpui Thla Hmuahhawk
| Holiday | Date | Significance |
|---|---|---|
| Australia Day | 26 January | Anniversary of First Fleet arrival (1788) |
| Anzac Day | 25 April | Remembers sacrifice of Australian and New Zealand forces |
| Queen's Birthday | Second Monday in June | Celebrates official birthday of monarch |
Ram-hnuai thla
1788
First Fleet cu Sydney Cove ah an kal 26 January
1851
Gold rushes cu, ram hrang hrang nih minung an kal
1901
Federation - state 6 cu Australia Commonwealth tuah (1 January)
1915
ANZAC troop cu Gallipoli ah an kal (25 April)
1945
World War II tawp, minung kal program thok
1967
Referendum cu Aboriginal minung cu census ah an chiah
Thawngthei Minung
- Captain James Cook: Britain-in east coast zoh 1770
- Captain Arthur Phillip: Thawn zoh, Sydney ram-hnuai
- Sir Edmund Barton: Australia-in thawn zoh
- Sir Donald Bradman: Cricket-in thawn zoh
- Howard Florey: Penicillin thawn zoh
Thawn zoh
Zohna Hna
- Thawn zoh: Australia hna hnih thawn zoh
- Thawn zoh: Thawn zoh leh ram-hnuai zoh
- Thawn zoh: Thawn zoh 85 minute
- Thawn zoh: Thawn zoh-in zoh
- Thawn zoh: Thawn zoh-in zoh
Thil Hmu Ding Lo
- Australia hna hnih thawn zoh lo
- Ram-hnuai leh federal ram-hnuai zoh lo
- Ram-hnuai thla zoh lo
- Luat zoh lo
- Thawn zoh-in zoh lo